Verbondenheid in de ‘anderhalve meter kerk’.

Verbinding is een belangrijke waarde in de kerk.

De waarde van verbonden zijn heeft door de eeuwen heen een bepaalde vorm gekregen in ons kerk-zijn. Door de coronatijd komt de verbinding zoals we die kennen onder druk te staan. Kleinschalige gespreksgroepen kunnen nu een uitkomst zijn.

We komen nu in een ‘tussenperiode’, waarin het oude voorbij is en het nieuwe nog niet bekend. Voor het bedenken van nieuwe vormen is het helpend om de onder druk staande verbinding te thematiseren en erover met elkaar in gesprek te gaan.

Dit zou kunnen in zogenaamde  ‘2 of 3 in Mijn naam’  – gespreksgroepen.

Bekijk hier de opzet voor de gespreksgroep.

Verbinding

Hoewel het woord ‘verbinding’ niet voorkomt in de Bijbel, is het een belangrijke basisnotie in het christelijk geloof en de vorm die eraan wordt gegeven. Essentiële Bijbelse woorden als ‘verbond’ en ‘gemeenschap’ duiden op het belang en de noodzaak om in de verbinding met de A(a)nder het heilige te ervaren. Naast de verbinding tussen God en mens, wordt de mens ook steeds opgeroepen in verbinding met de medemens te staan, om te zien naar de ander en zich bewust te zijn dat de ander nodig is om het geloof te beleven. Teksten als 1 Korintiërs 12 (vele gaven, één Geest), en Matteüs 18: 20 (waar twee of drie in Mijn naam..) worden in dit verband vaak aangehaald. Door de eeuwen heen heeft dat geleid tot vormen van kerk zijn, die mensen naast geloofsbeleving ook in sociaal opzicht samen bracht. De verzuiling in de 20e eeuw is daar een sprekend voorbeeld van.

Traditionele verbinding onder druk

Al langere tijd staat de verbinding tussen gelovigen zoals die vorm heeft gekregen in de traditionele kerken onder druk. De gebruikelijke vormen zijn vaak ingehaald door de digitale communicatiekanalen. Daarnaast bevinden we ons in een netwerksamenleving waarin de sociale verbanden op verschillende plekken en elkaar overlappend plaatsvinden. Het is al lang niet meer zo, dat ‘naastenhulp’ alleen plaatsvindt in kerken, al zijn dat nog steeds belangrijke vindplaatsen van vrijwillige inzet voor de ander. Mensen vinden ook hun bijstand in de sociale inbedding in buurten, sportclubs, serviceclubs en vriendengroepen. Bovendien verbinden mensen zich op een ‘fluide’ manier; ze zijn in toenemende mate qua tijdstip en situatie wisselend betrokken.

Kerken hebben de laatste jaren de gevolgen van deze ontwikkelingen ondervonden. Gelovige jongeren vinden nauwelijks aansluiting bij het sociale verband dat de kerk van oudsher vormt en beleven hun verbinding in geloof in vaak tijdelijke gemeenschappen, tijdens events en op festivals.

Corona tijd en verbinding

Bovengenoemde oorzaken van slijtage van traditionele kerkelijke onderlinge verbinding krijgen in deze corona tijd extra kracht. Gelovigen ervaren in deze periode dat het sociale verband van de kerk kwetsbaar is en soms inwisselbaar voor sterkere en laagdrempeliger verbanden als de buurt, de sportclub, de serviceclub of de vriendengroep. Mensen ervaren dat het ‘online kerkdiensten shoppen’ hen meer voedt dan het zondagse bezoek aan dezelfde kerk met dezelfde predikant.

De structuur van onderlinge geloofsverbinding is in de corona tijd abrupt onderuit gehaald. De zondagse samenkomsten vinden niet meer plaats, of zijn digitaal geworden en kunnen in de komende tijd slechts in beperkte mate en onder strenge randvoorwaarden weer worden opgestart. Daarvoor in de plaats zijn er online diensten, zoom bijeenkomsten, 1,5 meter afstand wandelen met een buddy, etc. etc. Aan creativiteit en ‘doenerigheid’ geen gebrek. Het ene initiatief om de sociale verbinding in de kerk te redden, buitelt over het andere heen.

Verschillende reacties

Mensen reageren verschillend op het tijdelijk ontbreken van kerkgang en kerkelijke activiteiten. Sommigen kunnen niet wachten om de ‘oude vormen van verbinding’ weer op te pakken. Een eerste feestelijke kerkdienst, en dan gewoon weer verder zoals het altijd was. Anderen zijn zich door de corona-tijd versneld gaan realiseren dat de verbinding die zij meenden te vinden in de kerk, voor hen slechts vorm is, en dat deze periode een goed moment is om afscheid te nemen van de kerk. Ook zijn er de mensen die niet meer durven of kunnen deelnemen aan de traditionele vormen van sociale verbinding die de kerk biedt, vanwege de corona epidemie, omdat ze oud, kwetsbaar of bang zijn. Daarmee verliest de kerk dan een belangrijk ‘dragend’ deel van de gemeenschap.

Tenslotte zijn er ook de mensen die  in verwarring zijn en willen praten over wat er aan de hand is door de corona tijd.

Liminaliteit

Misschien zou het goed zijn als de kerk -zoals vele denkers en organisaties op dit moment- de ‘crisis’ in verbinding als ‘transformatie’ zou zien. Want er is iets fundamentelers aan de hand, dan het tijdelijk ontbreken van de oppervlakkige structuur van verbinding. Deze corona tijd kan voor de kerk een overgangsfase zijn tussen wat was en wat komt. In de antropologie wordt dat ‘liminaliteit’ genoemd. Een tussenperiode die tot transformatie leidt. Een tussenperiode waarin we terug moeten naar de essentie van het waaròm van onze verbinding als gelovigen. Door de eeuwen heen is dat ‘gestold’ in de bekende manier van kerk zijn, maar deze tijd nodigt al langer uit die onder de loep te nemen. Door de noodzaak tot ‘anderhalve meter zijn’ is aan die reflectie niet meer te ontkomen. Dat brengt een niet-weten, ongemak en angst teweeg. Maar nodigt ook uit tot een eerlijk en open gesprek met elkaar over de waarde en het waarom van onze vormen. Een kans om de verbinding in de kerk 21e eeuw-proof te maken en daarmee meer missionair te worden. Die reflectie begint bij een eenvoudig geloofsgesprek. Een persoonlijk gesprek over wat en waarom we geloven in deze tijd, en welke vormen van verbinding daar voedend en bekrachtigend voor zijn. Door de kwetsbaarheid in verbinding te thematiseren, kan nieuwe verbinding tot stand komen.

Pinksteren is een natuurlijk startmoment voor dergelijke gesprekken. Uit verwarring en inspiratie ontstond toen de eerste gemeente, zo verhaalt Lucas. Wat zal er uit onze verwarring en inspiratie ontstaan?