07 april 2016

Dr. Arjan Plaisier , Protestantse Kerk Nederland,

reageert op het referendum over het associatieverdrag met de Oekraïne.

Surrealistisch, dat gevoel kwam bij mij naar boven. Een minderheid van iets meer dan 30% heeft in meerderheid tegen een verdrag van de Europese Unie met de Oekraïne gestemd. Of specifiek tegen het verdrag is gestemd – wie heeft het gelezen en zich er een mening over gevormd? – of dat er andere motieven voor de nee-stem zijn geweest, is onduidelijk.

Wat het gevolg van de nee-stem zal zijn, is eveneens onduidelijk. Wat er voor de ratificering van het verdrag in de plaats moet komen, is ook al volstrekt onduidelijk. We hebben naar een spel zitten kijken waarvan we de regels moeilijk kunnen doorgronden en de uitslag moeilijk kunnen beoordelen. Politiek is kijken in een duistere spiegel waar ieder nu probeert zijn licht over te laten schijnen.

Gevoel

Of Nederland met de uitslag van dit referendum nu anti-Europa is? Het is echt overdreven om dat te stellen. Wel is duidelijk dat in bredere lagen van de bevolking onvrede leeft over de manier waarop de EU nu functioneert. Er lijkt een gebrek aan legitimatie voor ‘Brussel’ en een gevoel van een ‘democratisch tekort’. Brussel staat voor bemoeizucht en bureaucratie. Wat misschien nog veel harder opbreekt is dat Europa vooral is gepropageerd als economisch sterke speler op het wereldtoneel. Europa betekent een Europese markt. En daar worden we allemaal – en vooral in Nederland – beter van. Dat verhaal kan zich ook gemakkelijk tegen je keren. Als Europa je dan geld kost, voel je je bekocht. Als je om Europa pijn moet lijden, dan zakt je succesverhaal door zijn hoeven.

Koopman

Heeft Europa dan niets met economie te maken? Natuurlijk wel. Europa is zeker ook het vrije verkeer van personen en goederen. De voorloper van de EU was de Europese Economische Gemeenschap (EEG). Economie is geen vies woord en je hebt als het om economie gaat te maken met een internationale context. Je kunt niet als landje op zich de koopman uithangen. En toch, als dit alles is, is het ontstellend eenzijdig.

Europa was ooit meer. We moeten namelijk niet net doen alsof Europa gisteren is uitgevonden. Het bestaat al zoveel langer. Je kunt voor grote delen teruggaan naar de Middeleeuwen. Europa is ouder dan de natiestaten. Dat Europa zal ik niet idealiseren (ook dat Europa heeft bloedsporen getrokken), maar het was in ieder geval meer dan economie. Dat Europa had ook te maken met de universiteiten en met de kathedralen, met centra van cultuur en wetenschap en plaatsen van geloof en toewijding.

Dominee

Europa nu heeft alleen toekomst wanneer er meer resoneert dan economie. En ook meer dan ‘samen sterk in een onveilige wereld’. Europa heeft alleen toekomst als er een lotsverbondenheid is, een besef dat we als volkeren een gemeenschappelijke geschiedenis hebben.

Toen onlangs de angst leefde over een toestroom van vluchtelingen – waaronder veel moslims – zei Angela Merkel: ga eens wat vaker naar een kerk. Dat lijkt bevoogdend, maar het was heel raak. In plaats van bang te zijn voor de ander kun je beter eens te raden gaan bij je eigen roots.

Het officiële verhaal over Europa is broodmager geworden en op den duur bloedeloos. Ik kan warm worden over een Europa dat geestelijk ademt. Dat Europa verdient krediet. Van dat Europa wil ik ook wel de grenzen serieus nemen. Het zullen namelijk grenzen zijn die bedoeld zijn om grensverkeer mogelijk te maken en niet om als een ijzeren gordijn neergelaten te worden.

De toekomst van Europa staat of valt met een warm verhaal over Europa. Laten we daar naar vermogen een bijdrage aan leveren en laten we hopen dat politici daar de smaak van te pakken krijgen.

Ds. Arjan Plaisier, scriba van de generale synode

Bron: Website Protestantse Kerk Nederland